Ongewenst gedrag: je ziet het pas als je het doorhebt

‘Je ziet het pas als je het doorhebt’ is het Cruijffiaanse motto dat ik mij de afgelopen jaren eigen heb gemaakt. Vooral als het gaat om het zorgen voor een veilige werkomgeving. Hierin zou iedereen zich gezien en gehoord moeten voelen; het is een plek waar je elkaar steunt als het lastig wordt. Helaas leert de realiteit ons dat het vaak anders is.

Sinds begin 2022 is er weer veel (media) aandacht voor grensoverschrijdend gedrag. Dankzij The Voice, Ajax, De Wereld Draait Door en de documentaire BOOS van Tim Hofman praten we eindelijk weer met elkaar over wat er allemaal ‘achter en voor de schermen’ kan gebeuren; ook op de werkvloer. Op 9 maart maakte de Nederlandse publieke omroep bekend dat de hoofdredactie van NOS Sport opstapt, nadat verschillende meldingen van grensoverschrijdend gedrag in de wind waren geslagen. Er zouden onder andere meldingen zijn over pestgedrag en (seksuele) intimidatie.

Ik zou bijna zeggen ‘dank je wel, grote programma’s en bekende Nederlanders’ voor het naar buiten brengen van tal van misstanden. Want nu is er opnieuw aandacht voor dit thema. Los van deze positieve ontwikkelingen realiseer ik me dat de slachtoffers die betrokken waren bij bovenstaande programma’s enorm gedupeerd, niet gezien en niet gehoord zijn. Het is tijd voor een duurzame verandering. 

 

Wat is ongewenst gedrag op het werk? 

Je spreekt over ongewenst gedrag als je over de grenzen van een ander gaat. Denk hierbij aan: 

1. (Seksuele) intimidatie: ongevraagde (seksuele) toenadering of aanraking, (seksueel getinte) opmerkingen of grapjes en het tonen van seksueel expliciete afbeeldingen
2. Discriminatie: het anders of ongunstiger behandelen van mensen op basis van hun ras, geslacht, leeftijd, seksuele geaardheid, religie of andere kenmerken
3. Geweld: fysiek of verbaal geweld of bedreigingen tegen andere medewerkers
4. Beledigende taal of gedrag: beledigende of kwetsende taal

Hoe pak je ongewenst gedrag aan?

De #MeToo-beweging heeft bijgedragen aan de bewustwording van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Bedrijven moeten deze bewustwording omzetten in actie; door proactief te werken aan een veilige en respectvolle werkomgeving voor alle medewerkers.

Je kunt ongewenst gedrag op de werkvloer op verschillende manieren aanpakken: 

• Door het vaststellen en communiceren van duidelijk beleid en procedures: het is belangrijk dat werknemers weten hoe ze ongewenst gedrag kunnen melden en wat van hun gedrag op de werkvloer wordt verwacht.
• Door het aanbieden van trainingen: door werknemers te leren over wat ongewenst gedrag is en hoe ze hiermee om moeten gaan, worden ze bewust van hun eigen gedrag en dat van anderen. Dit kan bijvoorbeeld met een spel, zoals het Pestkwartet en Hoe doe jij dat nou? (Omgaan met agressie van klanten). 
• Door het aanbieden van een (anoniem) meldpunt: het kan voor werknemers moeilijk zijn om ongewenst gedrag te melden; vooral als ze bang zijn voor nog meer ongewenst gedrag. Door een anoniem meldpunt aan te bieden, kunnen werknemers incidenten melden zonder bang te hoeven zijn voor repercussies.
• Door het nemen van disciplinaire maatregelen: als ongewenst gedrag wordt gemeld, is het belangrijk dat er snel actie wordt ondernomen. 
• Door het inzetten van een gecertificeerd vertrouwenspersoon: hij of zij heeft de onderstaande drie taken en geheimhoudingsplicht (tenzij hij/zij melding krijgt van strafbaar gedrag):
  • Opvang en begeleiding van de medewerker
  • Signalerende en adviserende rol richting management en opbouwen van een samenwerkingsrelatie
  • Informerende rol richting leidinggevenden en medewerkers. 

Meer informatie: Hoe voorkom je seksuele intimidatie op het werk?

Opmerkelijke ontwikkelingen rond grensoverschrijdend gedrag

In januari 2022 heeft de uitzending van Tim Hofmans BOOS veel losgemaakt. Dat heeft positieve ontwikkelingen in gang gezet. Zo benoemt Inge te Brake, voorzitter van de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen in een tv-uitzending van Renze de volgende belangrijke punten: 

• Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een maatschappelijk thema geworden in plaats van het probleem van het slachtoffer;
• Meldingen over grensoverschrijdend gedrag zijn toegenomen;
• Bereidheid om over het thema te praten en op de agenda te houden is groter in alle lagen van de samenleving;
• Het Nationaal Actieprogramma Seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld is gelanceerd na benoeming van regeringscommissaris Mariette Hamers.

En ook van belang en momenteel in de media:

• Het kabinet debatteert over het verplicht stellen van een vertrouwenspersoon voor het bedrijfsleven. Veel partijen zien het belang hiervan in; echter nog niet alle partijen. We verwachten eind februari de uiteindelijke beslissing na stemming voor dit wetsvoorstel.
• De Wet bescherming klokkenluiders (Wbk) vervangt de Wet Huis voor Klokkenluiders (2016). Organisaties moeten hun klokkenluidersbeleid aanscherpen. Er zijn vanaf 18 februari 2023 een aantal wijzigingen in deze wet waarvoor ik je verwijs naar deze website Wet bescherming klokkenluiders.

Duurzame inzetbaarheid en ongewenst gedrag

Bij ongewenst gedrag op de werkvloer, zoals pesten, intimidatie, discriminatie, agressie of seksueel grensoverschrijdend gedrag, raakt de duurzame inzetbaarheid verstoort. Alle medewerkers hebben last van dit gedrag: niet alleen het slachtoffer, maar ook zijn of haar collega’s. Dit heeft grote gevolgen: de productiviteit wordt minder, de psychische gezondheid wordt aangetast en men meldt zich eerder kortdurend ziek. 

In het onderstaande praktijkvoorbeeld zie je hoe duurzame inzetbaarheid en ongewenst gedrag hand in hand gaan: 

Bij een groot internationaal vervoersbedrijf gingen wij met het programma Vitaal Vakmanschap aan de slag met duurzame inzetbaarheid. Wij vroegen de medewerkers naar wat er binnen het bedrijf en op de werkvloer speelt. Welke issues zijn er? Wat hebben medewerkers nodig van de organisatie en de leidinggevenden? En wat gaan ze zelf doen om vitale vakmensen te blijven? 

In deze organisatie bleek pestgedrag een groot probleem. Niet alleen de  medewerkers, maar ook leidinggevenden deden hieraan mee. Samen met het bedrijf zijn we hiermee aan de slag gegaan. Iedereen volgde trainingen en workshops om bewustwording te bevorderen en handvatten te krijgen om dit gedrag te voorkomen. Zo leerden leidinggevenden over de signalen van ongewenst gedrag, hun rol daarin en hoe ze het gesprek met teamleden, daders en slachtoffers kunnen voeren. 

De andere werknemers werden samen met de leidinggevenden met regietheater geconfronteerd met verschillende vormen van ongewenst gedrag. Ze zagen wat er kan gebeuren als collega’s niet ingrijpen. Daarna lieten we ze ook zien hoe het beter kan. Dus: het gewenste gedrag en hoe je dat aanpakt. 

 

Op weg naar een veilige werkomgeving 

Bij ongewenst gedrag op de werkvloer raakt de duurzame inzetbaarheid verstoort. Het tegenovergestelde is ook waar: wanneer er geen grensoverschrijdend gedrag aanwezig is, ontstaat er een veilig en gezond werkklimaat. Medewerkers voelen zich gehoord, gezien en respectvol behandeld. De productiviteit gaat omhoog, de psychisch gezondheid verbetert en het ziekteverzuim neemt af. Het resultaat: vitaal vakmanschap en een verhoogde duurzame inzetbaarheid van medewerkers. 

Building Human Talent biedt verschillende diensten aan om ongewenst gedrag op de werkvloer te herkennen en aan te pakken. Waaronder de workshop ‘Nee hoor, bij ons wordt niet gepest’, ‘Help, mijn medewerker wordt gepest! Wat nu?’ en het inzetten van een vertrouwenspersoon. Deze kunnen je helpen om een positief en respectvol werkklimaat te behouden en medewerkers te ondersteunen. Nieuwsgierig? Neem gerust contact met ons op.